علت افت تحصیلی در سال دهم ( راهکار عملی رفع افت تحصیلی )
افت تحصیل جدی‌ترین چالش هر دانش‌آموز در طول دوره تحصیل آن است. بعید است دانش‌آموزی در بازه طولانی تحصیل خود کم و بیش با این ماجرای بحث‌برانگیز مواجه نشود. بحرانی‌ترین مرحله نیز در دوره گذار از سالهای پایان تحصیل دبیرستان تا آغاز مطالعه جدی کنکور و امتحانات نهایی است. مرحله‌ای که به عنوان افت تحصیلی در سال دهم اتفاق می‌افتد.
تا همین چند سال پیش افت تحصیلی سال دهم چالش بزرگی نبود. چرا که معدل پایانی این سال هیچ تأثیری در نتایج کنکور نداشت. اما حالا ماجرا رنگ‌وبوی دیگری دارد. زیرا با بحث کاملاً جدی معدل نهایی دهم و تأثیر قابل توجه آن در نتایج کنکور روبه‌رو هستیم.
به این ترتیب قبل از تکاپوی درمان افت تحصیلی دهم باید راهکار مناسب پیشگیری داشته باشیم. در این مقاله از تیم کارشناسی یاوران دانش قصد داریم تا چالش جدی افت تحصیلی در سال دهم را موشکافی کنیم و از راهکارهای اصولی برای برطرف شدن آن صحبت خواهیم کرد.
نیم نگاهی به شرایط دانش آموزان در سال 1403
اولین نکته قابل تأمل بهبود معدل دانش‌آموزان سال دهم در پایان سال تحصیلی گذشته بود. تا جاییکه همه آمارها از افزایش محسوس میانگین معدل دانش آموزان در این پایه تحصیلی برای تمامی استان‌های کشور را نشان می‌داد.
کاملاً مشخص است که گویا برنامه و سیاست ارزش‌گذاری امتحانات نهایی در نتایج کنکور تأثیر خود را گذاشته و این امتحانات از نگاه بی‌اهمیت و کم‌توجه به امتحاناتی حساس و سرنوشت‌ساز تبدیل شده‌اند.
تلاش جمعی دانش‌آموزان و جدی گرفته شدن برنامه تحصیل آنها توسط معلمین و مدارس کافی است تا شاهد رشد معدل نهایی دهم در سال گذشته باشیم. با این وجود هنوز ماجرای افت نمره وجود دارد.
آیا افت نمره همان افت تحصیلی است؟
با وجود سخت کوشی دانش آموزان افت نمره اتفاق افتاده است. به این شکل که نمره کسب شده دانش‌آموزان سال دهمی به نسبت سالهای قبل کمتر است. این یک تناقض آشکار است، زیرا دانش‌آموزان سال دهمی که هم اکنون نسبت به همتایان خود در سالهای قبل بیشتر و بهتر و فنی‌تر درس می‌خوانند، نمره‌های کمتری دریافت می‌کنند.
نه برای اینکه استعداد و توانایی کمتری دارند، بلکه از این جهت نمره‌های آنها کمتر شده است که با امتحانات استاندارد روبه‌رو هستند. با این رویکرد گویا سطح علمی و توانمندی دانش‌آموزان بالاتر رفته، اما نمره نهایی آنها افت کرده است. اما چرا این اتفاق افتاده است؟
مقایسه امتحان سال دهم از گذشته تا هم‌اکنون
برای پیدا کردن ریشه‌های افت تحصیلی یا بهتر بگوییم افت نمره در سال دهم با وجود آنکه دانش‌آموزان تلاش بیشتری دارند، لازم است تا سبک برگزاری امتحان این پایه را از گذشته تا هم‌اکنون مقایسه کنیم.
1- روش برگزاری آزمون سال دهم در گذشته
تا همین چند سال پیش آزمون پایه پایان سال دهم رنگ‌وبوی سلیقه‌ای داشت. به این شکل که در هر مدرسه معلم مربوطه با توجه به سلایق خود آزمون درس‌های سال دهم را طراحی می‌کرد و سپس با همان روش سلیقه‌ای خودش تصحیح می‌کرد.
اگر چه تمامی معلمین سال دهم برای طراحی سوال و یا تصحیح برگههای امتحانی در چارچوب مشخصی قرار داشتند، اما به اختیار خودشان می‌توانستند سطح سختی یا آسان بودن سوالات را تعیین کرده و یا نگاه سختگیرانه و گاهاً ساده‌تری برای تصحیح در پیش بگیرند.
به این ترتیب از امتحان تا تصحیح و در نهایت نمرات کسب شده همگی سلیقه‌ای بودند. همین موضوع کافی بود تا دانش‌آموزان با مطالعه معمول کتب درسی و توجه به سبک آموزشی معلمین خود نمره بالایی کسب کنند.
2- روش برگزاری امتحان نهایی دهم
از زمانی که سیاست برگزاری کنکور تغییر کرده است و حالا قرار است تا نتایج امتحان سالهای دهم و یازدهم نیز در کنکور نقش داشته باشند، رنگ‌وبوی برگزاری امتحانات پایان سال به کلی تغییر کرده است.
حالا با ماجرای چالش برانگیز امتحان نهایی دهم روبرو هستیم که دیگر در آن خبری از طراحی سوالات سلیقه‌ای و تصحیح سطحی و در نهایت نمره‌های سلیقه‌ای نیست. امتحان نهایی دهم حالا در کل کشور و با سوالاتی شبیه به هم در سطحی برابر برای تمامی دانش‌آموزان برگزار می‌شود.
از طرفی تصحیح کنندگان، دیگر معلمین آنها نیستند. اهمیت معدل نهایی دهم برای کنکور آن‌چنان بوده که حالا طراحان سوالات نگاه سختگیرانه دارند.
چرا که قرار نیست تا همه دانش‌آموزان در هر سطحی و تنها با مطالعه معمول کتب درسی و توجه به روش تدریس معلم خود تمامی نمرات را کسب کنند.
آیا امتحان نهایی برای ارزشیابی تحصیلی سودمند است؟
ارزشیابی دقیق تحصیلی اولین نکته مثبت برگزاری امتحان نهایی در سال دهم است. سابق بر این دانش‌آموزان سال دهم و حتی یازدهم با ساختار امتحان سلیقه‌ای نمرات خوبی می‌گرفتند، اما در سال دوازدهم با واقعیت تلخی روبرو بودند.
چرا که نمره به ظاهر بالای کسب شده آنها در سال پایانی و پس از آن برای آمادگی کنکور اهمیتی نداشت. در واقع دانش‌آموز سال دهمی با توهم مسلط بودن بر دروس این سال‌ها را سپری کرده و به مرحله سخت کنکور می‌رسیدند.
اما حالا با کسب معدل نهایی دهم به درستی از سطح علمی خود آگاه هستند و جایگاه خود را می‌شناسند. آنها دیگر با خیال آنکه بر همه چیز مسلط هستند، وارد سال پایانی تحصیل نمی‌شوند.
از طرفی وقتی به درستی نسبت به سطح علمی خود واقع‌بین هستند، بهتر می‌توانند راهکارهای مؤثر برای تقویت خود و رفع این مشکلات را در پیش بگیرند. خیلی خلاصه، سختی مرحله امتحان نهایی دهم باعث شده تا دانش‌آموزان از خواب برخواسته و واقع‌بین‌تر شوند.
افت تحصیلی دهم تلنگری برای کنکور
افت تحصیلی سال دهم یک واقعیت اجتناب ناپذیر است و تمامی دانش‌آموزان به یک‌باره با ماجرای معدل نهایی دهم روبرو شده و به ظاهر افت محسوسی را تجربه می‌کنند. اما آیا این کم شدن معدل نهایی دهم به نسبت سالهای قبل خطرناک است؟
واقعیت آن است که سختی امتحان نهایی دهم می‌تواند تلنگر جدی برای دانش‌آموز و والدین او باشد. واقعی شدن نمرات باعث شده تا هم دانش‌آموز و هم والدین او آگاهی کامل‌تری از سطح علمی داشته باشند.
همین آگاهی کافی است تا خانواده متوجه شرایط شده و همراهی خود با دانش‌آموز را بهتر کند. واقع بین که باشیم، در گذشته این‌طور نبود. دانش‌آموزان حتی اگر نسبت به سطح ضعیف علمی خود واقف بودند، به علت کسب نمرات کاذب بالا در گمراهی قرار می‌گرفتند و خانواده را نیز گمراه می‌کردند.
نمرات کاذب همه چیز را عالی نشان می‌داد و این حس آمادگی کاذب کافی بود تا هم دانش‌آموز و هم والدین او آمادگی برای کنکور را جدی نگیرند.
راهکارهای افزایش نمره و ارتقای تحصیلی سال دهم
دانش‌آموز سال دهمی در همین آغاز ماجرا باید بداند که سال پیش رو با تمام سالهای تحصیلی قبل او کاملاً متفاوت است و لازم است تا از هم‌اکنون برای جلوگیری از افت تحصیلی برنامه ریزی کند.
اولین قدم آغاز مطالعات جدی در ایام تابستان است. ایام تابستان برای دانش‌آموز حرفه‌ای که خودش را برای کنکور آماده میکند، یک فرصت عالی مرور درس‌ها و تقویت نقاط ضعف است.
دانش‌آموز سال دهمی در این روزها باید به سراغ درس‌هایی برود که می‌داند به خوبی آنها را فرا نگرفته و به نوعی با درس‌های سطح بالاتر یعنی سال یازدهم در ارتباط هستند. مرور مجدد و البته جدی این درس‌ها، آمادگی آنها برای سالهای پیش رو را جدی‌تر میکند.
کدام درس‌ها برای مطالعه تابستان مفید هستند؟
اینکه کدام درس را انتخاب می‌کنید و قرار است تا در ایام تابستان بر روی تقویت آن وقت بگذارید، به نوع رشته تحصیلی و سطح آمادگی شما بستگی دارد. مرور درس‌هایی مانند ریاضی و یا شیمی برای دانش‌آموزان گروه ریاضی،فیزیک و تجربی مفید است.
دانش‌آموزان سال دهم رشته انسانی نیز می‌توانند دروسی مانند عربی و یا فنون ادبی را مطالعه کنند. برخی از قسمت‌های درس زیست در سال دهم نیز مرتبط با سال بعدی است و مطالعه این بخش‌ها مفید خواهد شد.
به هر حال بهترین اقدام در روزهای تابستانی تقویت درس‌هایی است که مطالب آنها به نوعی در ارتباط با سالهای بعدی هستند و سطح آمادگی آنها برای ورود به سالهای پایانی تحصیل را افزایش می‌دهد.
روش مناسب مرور دروس در تابستان(کلاس، فیلم آموزشی یا معلم خصوصی)
در تابستان به مدرسه نمی‌روید و خبری از کلاس‌های درسی و تدریس معلمین نیست. برای مطالعه در این ایام متکی به خودتان هستید و کتب درسی بهترین مرجع مطالعاتی است. در کنار کتب درسی نیز می‌توانید از کتاب‌های کمک آموزشی استفاده کنید. اما اگر به حضور معلم برای آموزش مفاهیم کتب درسی نیاز دارید، می‌توانید از فیلم‌های کمک آموزشی استفاده کنید.
دقت کنید که شما در مرحله آموزش و تقویت پایه مفاهیم درسی هستید و لازم است تا از فیلم‌های آموزشی استاندارد بر پایه یادگیری مفاهیم تشریحی استفاده کنید. از تماشای فیلم‌های آموزشی با رویکرد نکته‌ای و کنکوری در این مرحله پرهیز کنید و لازم است تا تمام تمرکز شما بر یادگیری تشریحی دروس باشد.
در آخرین قدم کمک گرفتن از معلم خصوصی با رویکرد مفهومی برای در تقویت پایه دروس کلیدی مفید است. همچنین بهره‌مندی از کتب نکته و تست مناسب نیست، بلکه باید به سراغ کتاب‌هایی با رویکرد آموزش مفهومی دروس با سوالات تشریحی بروید. کتبی که از منابع درسی استفاده کرده، اما آموزش قوی‌تری داشته باشند.
ضعف علمی چیست؟ چگونه آن را برطرف کنیم؟
ضعف علمی مرحله بحرانی دانش‌آموز سال دهمی است. برای آمادگی ورود به سالهای بالاتر و تقویت زیرساختی سطح علمی دانش‌آموزان لازم است تا برای ضعف علمی برخی دانش‌آموزان برنامه داشته باشیم. اما این ضعف علمی چیست؟ کدام دانش‌آموزان در دایره خطرناک ضعف علمی قرار دارند؟ به طور کلی کسب نمره زیر ۱۴ در هر درس به منزله ضعف علمی در آن درس است و لازم است تا برای تقویت و غلبه بر این ضعف اقدام کنیم.
از طرفی کسب نمره بالای ۱۴ به معنای نبود ضعف علمی نیست. دانش‌آموزی که می‌داند امتحان نهایی دهم خود را به شکل حافظه‌ای و اصطلاحاً شب امتحانی گذرانده است، قطعاً نباید به تسلط علمی خود امیدوار باشد. مطالعه شب امتحانی گزینه ایده‌آل برای ورود به سالهای پایانی تحصیل و آمادگی کنکور نیست و حتی با کسب نمره و معدل نهایی دهم بالای ۱۴ نیز همچنان با چالش ضعف علمی روبرو هستیم.
راهکارهای غلبه بر ضعف علمی
ضعف علمی مقدمه افت تحصیلی است. زیرا دانش‌آموزی که مفاهیم پایه را به درستی یاد نگرفته، در درس‌های جدی‌تر و وابسته سالهای بالاتر تحصیل با مشکل مواجه می‌شود.
ضعف علمی پدیده‌ای مربوط به درس‌های یک سال تحصیلی نیست، بلکه می‌تواند سال به سال رشد کرده و حضور مخرب خود را قوی‌تر سازد. برای غلبه بر این ضعف راهکارهای زیر را در پیش بگیرید
تغییر روش مطالعاتی
بارها دانش‌آموزان سخت‌کوش را دیده‌ایم که ضعف علمی دارند. گویا تلاش‌های این افراد نتیجه نمی‌دهد. نه اینکه توانمند نیستند، بلکه روش مطالعاتی ضعیفی دارند. به عنوان مثال مطالعه طولانی مدت و خسته کننده در میان بسیاری از دانش‌آموزان کم‌تجربه متداول است.
روش سخت و کم‌اثر که بهره چندانی نخواهد داشت. چنین دانش‌آموزی لازم است تا روش مطالعاتی در بازه زمان‌های کوتاه و مؤثر در پیش بگیرد. خیلی ساده به جای آنکه با مطالعات طولانی برای افزایش کمیت تلاش کنیم، بهتر است که در برنامه‌ای هدفمند برای افزایش کیفیت مطالعه دست به کار شویم.
به عنوان مثال به هیچ عنوان پشت سر هم مطالعه نکنید و حتما زنگ به زنگ و باکسی درس بخوانید و در تایم بین زنگ‌ها استراحت لازم را داشته باشید.
شناخت و تغییر روش مطالعاتی کاری است یک مشاور تحصیلی باید برای شما انجام بدهد یعنی شما به تنهایی نمی‌توانید تشخیص دهید که مشکل روش شما کجاست، توصیه ما به شما این است که از مشاور تحصیلی برای این موضوع استفاده کنید.
بایدها و نبایدهای پیشخوانی برای سال یازدهم
پیشخوانی سال یازدهم مادامیکه هنوز به مفاهیم علمی درس‌های پایه دهم مسلط نیستید، امری غیر منطقی است که مسیر مطالعاتی شما تا کنکور را آشفته خواهد کرد.
تابستان سال دهم فرصت ایده‌آل برای مسلط شدن بر مفاهیم و دروس پایه دهم است و لزومی ندارد تا در این بازه کلیدی برای پیشخوانی درس‌های سال یازدهم اقدام کنید.
مگر آنکه مدرسه شما برنامه آموزشی خاصی در تابستان تدارک دیده که قرار است تا مفاهیم مقدماتی پایه یازدهم را آموزش دهند که در این صورت همقدم شدن با مدرسه به شرط آنکه پای درس معلم کاربلدی بنشیند، سودمند است.
آیا تست و آزمون در سال دهم مفید است؟
وقتی برای امتحان نهایی دهم و حتی یازدهم حاضر میشوید و قرار است تا کل این امتحانات تشریحی باشند، چه لزومی است که برای تست‌زنی و حتی برگزاری آزمون اقدام کنید؟ عدم رعایت سبک مطالعاتی از مهمترین ریشه‌های افت تحصیلی سال دهم هستند. بدون تردید دانش‌آموزانی که با تفکر تست‌زنی درس می‌خوانند، هرگز نمی‌توانند در جریان امتحانات به سبک تشریحی موفق باشند.
کنکور در سالهای پیش رو به کلی با آنچه از قبل می‌شناسیم متفاوت است. حالا نتایج امتحانات نهایی سالهای دهم، یازدهم و دوازدهم تا 60 درصد در نتایج کنکور تاثیرگذار هستند و تمامی این امتحانات به شکل تشریحی برگزار میشوند.
وقتی بیش از حد بر سبک مطالعه تستی تمرکز می‌کنید، گویی فقط قرار است برای 40 درصد کنکور خود برنامهریزی کنید. از طرفی در سال دهم چه نیازی است تا برای کنکور که 2 سال دیگر با آن روبه‌رو هستید، تلاش کنید؟ مادامیکه در همین سال دهم با چندین امتحان نهایی و کاملاً تشریحی روبه‌رو شده‌اید. تست زنی تحت شرایطی مجاز است.
چه زمانی برای تست‌زنی اقدام کنیم؟
دانش‌آموز حرفه‌ای ماجرای کنکور را در تعادلی از روش مطالعاتی تشریحی و تستی دنبال میکند. به این ترتیب که هر اندازه روزها سپری میشوند و به کنکور نهایی در پایان دوره دبیرستان نزدیک‌تر می‌شود، سبک مطالعه خود را تغییر داده و از جریان مطالعه تشریحی به سمت مطالعه تستی حرکت میکند.
قاعدتاً در تابستان و ماه‌های آغازین سال دهم نیازی به تست زنی نداریم. اما با عبور از ماه‌های ابتدایی سال دهم و زمانی که از تقویت پایه‌ای خود اطمینان دارید، حالا می‌توانید بخشی از بار مطالعاتی خود را به سبک تستی مدیریت کنید.
مثلاً از آذرماه می‌توانید حدوداً ۱۵ الی ۲۰ درصد از بار مطالعاتی خود را به سبک تستی ادامه دهید.
اهمیت معدل نهایی و راهکار ارتقاء آن
برای موفقیت در کنکور و کسب رتبه بالا باید معدل خوبی در تمام سالهای دهم، یازدهم و دوازدهم داشته باشید. اما ممکن است معدل شما در سال دهم چندان عالی نباشد و با چالش افت تحصیلی رو به رو باشید. به عنوان مثال کسب نمرات زیر ۱۸ در سال دهم برای رسیدن به رتبه‌های عالی کنکور مناسب نیستند.
بنابراین بهتر است که برای ترمیم معدل نهایی دهم اقدام کنید. اما در همین قدم ساده با چالش جدی دیگری روبرو هستیم. اینکه در کوران مطالعات دروس سخت یازدهم و حتی سال پایانی تا خود کنکور چه هنگام می‌توانید برای ترمیم دروس با معدل کم سال دهم اقدام کنید؟
اهمیت مطالعه در سال دهم برای همین نکته کلیدی است. مطمئن باشید پیدا کردن فرصت خالی در سالهای سخت و سنگین یازدهم و دوازدهم دشوار است و بهتر است تا حساب شده و قبل از آنکه پا در این سالهای سخت پایانی بگذارید، برای ترمیم معدل نهایی دهم و رفع افت تحصیلی اقدام کنید.
بهترین اقدام جلوگیری از افت تحصیلی سال دهم است. با این وجود اگر برای ترمیم معدل اقدام می‌کنید، مطالعه جدی در آذرماه و سپری شدن این دوره تا امتحانات خرداد ماه بهترین زمان است. اقدامی که نیاز به برنامهریزی حساب شده و دقیق دارد و بهتر است تا دانش‌آموز آگاه داستان ما از مشاوره فردی آگاه در این زمینه استفاده کند.
پاسخ به سوالات متداول شما
آیا با مطالعه کامل کتب درسی سال دهم میتوانیم معدل بالایی کسب کنیم؟
خیر، تمرکز بیش از حد روی کتب درسی سودمند نیست؛ زیرا امتحانات تشریحی سال دهم تکنیکیتر شده و لازم است تا روش مطالعاتی غنیتری داشته باشید.
معدل ایده‌آل سال دهم برای کسب رتبه عالی کنکور چه مقدار است؟
برای کسب رتبه عالی در کنکور به معدل بالایی در امتحانات نهایی سال دهم نیاز دارید. حداقل معدل ایده‌آل 18.5 است.
چرا تغییر روش تصحیح برگههای امتحانی در افت تحصیلی سال دهم تأثیرگذار است؟
در روش جدید برگههای امتحانی هر شهر برای تصحیح به شهر دیگر فرستاده میشوند. تغییر تصحیح کننده و نگاه سختگیرانه او برای نمره دادن به پاسخها از عوامل تأثیرگذار کاهش نمره است.
آیا در سال دهم مجاز به تست و آزمون هستیم؟
خیر، وقتی برای امتحانات نهایی و کاملاً تشریحی آماده میشوید، مطالعه به سبک تستی سودمند نیست و مسیر مطالعاتی شما را آشفته میکند.
در چه صورت برای پیشخوانی مطالب درسی سال یازدهم اقدام کنیم؟
در کل پیشخوانی سال یازدهم توصیه نمیشود و بهتر است در تابستان سال دهم بر تقویت دروس پایه سال دهم و مربوط به سال یازدهم تمرکز کنید. مگر آنکه مدرسه اقداماتی هدفمند را برنامهریزی کرده باشد.
چه زمانی برای ترمیم معدل نهایی سال دهم اقدام کنیم؟
تا قبل از جدی شدن مطالعه کنکور و سنگین شدن مطالب درسی سالهای یازدهم و یا دوازدهم مثلاً در همان پاییز سال یازدهم برای ترمیم معدل سال دهم اقدام کنید.
