معرفی رشته بهداشت عمومی + واحد های درسی، درآمد و گرایش ها
به همان اندازه که جامعهی پزشکی برای درمان بیماریها نقش دارد، کارشناسان بهداشت عمومی از وقوع بیماریها جلوگیری میکنند. رشته بهداشت عمومی در رأس ساختار سلامت جوامع شکل گرفته و هدف آن جلوگیری از بیمار شدن تمام افراد جامعه است. آنها مانند سربازهای گمنام عرصه سلامت هستند که بدون حاشیه جامعهی ما را از وقوع بیماریهای همهگیر نجات میدهند. نقش کارشناسهای بهداشت عمومی در پیشگیری از مرگ و میرهای قابل اجتناب، کاهش هزینههای سنگین درمان و بهبود کیفیت زندگی تمام افراد برجسته است.
بهداشت عمومی یکی از گرایشهای اصلی زیر گروه رشته بهداشت است که فقط داوطلبین کنکور تجربی فرصت تحصیل در آن را دارند. اما رشته بهداشت عمومی را باید یکی از گمنامترین رشتههای مهم در ساختار دانشگاهی کشور معرفی کنیم. جامعه دیدگاه تقریباً شفافی از این رشته، فعالیتها، وظایف شغلی و دورنمای بازار کار آن ندارد. این مقاله و منبع توسط گروه یاوران دانش تولیدو منتشر شده است.
اهداف کلی رشته بهداشت عمومی
رشته بهداشت عمومی برای آن شکل گرفته است تا از بیمار شدن افراد جامعه جلوگیری کند. احتمالاً از نقش کارشناسهای بهداشت عمومی در مبارزه با بیماریهای همهگیر مانند کرونا خبر دارید. اما وظایف این افراد بسیار گستردهتر و حتی در زیر لایههای عمیق سلامت جامعه است. تا جاییکه برای کنترل و کاهش بیماریهای غیر همهگیر مانند مشکلات قلبی، دیابت، فشار خون و… در کل جامعه فعالیت میکند. در یک کلام پیشگیری در سطح کلان کشوری اهداف و چشم انداز رشته بهداشت عمومی است. البته این دیدگاه خیلی کلی است، ولی میتوان اهداف شکلگیری و گسترش رشته بهداشت عمومی را در چند زمینه تشریح کرد:
- تلاش مستمر و ساختار یافته برای پیشگیری از بیماریها و آسیبهای پس از بیماری
- ترویج سبک زندگی سالم برای ارتقای سلامت عمومی جامعه
- حفاظت از سلامت جامعه با کنترل آلودگیها، ایمنی آب و غذا و فوریتهای پزشکی
- اقدامات هدفمند، ساختار یافته و فوری در مقابل شیوع بیماریهای همهگیر
- تلاش برای دسترسی عادلانه به خدمات سلامت در تمام گروههای جامعه
واحدهای درسی رشته بهداشت عمومی، قرار است چه بخوانید؟
در مقطع کارشناسی رشته بهداشت عمومی ۱۴۰ واحد درسی شامل انواع دروس عمومی، پایه، تخصصی و اختیاری پیش بینی شده است. همچنین هر دانشجوی رشته بهداشت عمومی موظف است که چندین واحد درسی عملی و میدانی در شرایط واقعی جامعه را سپری کند.
دروس عمومی رشته بهداشت عمومی مانند دیگر رشتههای دانشگاهی است. اما دروس پایه شامل موضوعاتی از قبیل زیست شناسی سلولی و مولکولی، بیوشیمی عمومی، آناتومی و فیزیولوژی انسان، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، روانشناسی و جامعه شناسی عمومی میشود. اما درسهای تخصصی ستون فقرات بهداشت عمومی هستند. این درسهای کاملاً تخصصی به قرار زیر در مقطع کارشناسی بهداشت عمومی تدریس میشوند:
نام درس تخصصی بهداشت عمومی | محتوای علمی و فعالیتهای پژوهشی |
|---|---|
اپیدمیولوژی (Epidemiology) | مطالعه جامع درباره توزیع و عوامل تعیین کننده بیماریها در جامعه – روشهای تحقیق درباره انواع بیماریها |
آمار زیستی (Biostatistics) | آموزش روشهای آماری برای تحلیل دادههای بهداشتی – آموزش کار با نرمافزارهای آماری حوزه بهداشت |
بهداشت محیط (Environmental Health) | بررسی جامع آلودگیهای محیطی در آب، هوا و خاک – مدیریت پسماندها – بهداشت مسکن – مطالعه کلی برای آشنایی با انواع سموم |
بهداشت حرفهای (Occupational Health) | بحث جامع اما کلی درباره بیماریهای شغلی و ایمنی در محیط کار (بهداشت حرفهای یکی از شاخههای تخصصی کارشناسی بهداشت است) |
آموزش بهداشت و ارتقای سلامت | بررسی تئوریهای رفتاری در جامعه – اصول طراحی برنامههای آموزشی – مبانی ارتباطات سلامت |
تغذیه در جامعه (Community Nutrition) | مطالعات جامع برنامهریزی غذایی سلامت محور – مطالعات در زمینه سوء تغذیه – برنامهریزی مداخلات تغذیهای – بررسی مفاهیم کلی امنیت غذایی |
بهداشت مادر و کودک (MCH) | مراقبتهای دوران بارداری – سلامت کودکان – برنامهسازی برای ایمنی مادران و فرزندان |
بیماریهای شایع واگیر و غیر واگیر | آشنایی و اصول کنترل بیماریهای واگیردار مانند سل، ایدز، مالاریا و…
آشنایی و اصول کنترل بیماریهای غیر واگیردار مانند دیابت و فشار خون و… |
اصول مدیریت خدمات بهداشتی | آموزش جامع برای برنامهریزی، نظارت و ارزشیابی سیستمهای سلامت |
علاوه بر این هر دانشجوی بهداشت عمومی در زمینههای گوناگون از قبیل روانشناسی بهداشت، اقتصاد بهداشت، بهداشت مدارس، نظامهای سلامت در ایران، بهداشت سالمندان، حشرهشناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین، برنامههای ملی مبارزه با بیماریهای واگیردار، بیماریهای شایع کودکان، بهداشت باروری، بیماریهای ارثی و مشاوره ژنتیکی، پاتولوژی، روشهای تحقیق در علوم بهداشت، اقدامات بهداشتی و کمکهای اولیه و… نیز مطالعاتی در قالب دروس اصلی و اختیاری دارند.
گرایشهای ارشد بهداشت عمومی
علاوه بر این هر دانشجوی بهداشت عمومی در زمینههای گوناگون از قبیل روانشش
ادامه تحصیل تا مقاطع تکمیلی ارشد و دکترا چشم انداز هر دانشجو است. قطعاً علاقه دارید تا در صورت انتخاب رشته بهداشت عمومی برای ادامه تحصیل تا مقاطع دکتری این رشته پیش بروید. در این صورت اطلاع از گرایشها و در کل زمینههای مطالعاتی تحصیلات تکمیلی رشته بهداشت مفید و سودمند است.
چشم انداز کارشناسی بهداشت در مقطع کارشناسی صرفاً برای پرورش نیروی ماهر در زمینه ارائه خدمات بهداشتی است. اما چشم انداز کارشناسی ارشد و دکترای رشته بهداشت عمومی نگاه مدیریتی و رهبری است. در واقع دانشجویان در مقاطع ارشد و دکتری یاد میگیرند که چطور برای طراحی و اجرای برنامههای سلامت جمعیت اقدام کرده و رهبری پروژههای کلان سلامت محور را در دست بگیرند. ساختار آموزشی کارشناسی ارشد تمام گرایشهای بهداشت عمومی برای آن است تا دانشجویان توانایی:
- طراحی مداخلات پیشگیرانه از بیماریها را داشته باشند.
- بتوانند دادههای اپیدمیولوژیک را در سطح کلان تحلیل کرده و اولویتهای سلامت جامعه را تعیین نمایند.
- مدیریت بحرانهای بهداشتی در همهگیریها و یا بلایا و حتی دوران جنگ را داشته باشند.
- مدیریت کلان کاهش نابرابریهای بهداشتی را داشته باشند.
ناسی بهداشت، اقتصاد بهداشت، بهداشت مدارس، نظامهای سلامت در ایران، بهداشت سالمندان، حشرهشناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین، برنامههای ملی مبارزه با بیماریهای واگیردار، بیماریهای شایع کودکان، بهداشت باروری، بیماریهای ارثی و مشاوره ژنتیکی، پاتولوژی، روشهای تحقیق در علوم بهداشت، اقدامات بهداشتی و کمکهای اولیه و… نیز مطالعاتی در قالب دروس اصلی و اختیاری دارند.
ارشد بهداشت عمومی با رویکرد حرفهای (MPH) یا تحقیقاتی (MSC)
گرایشهای ارشد بهداشت عمومی بسیار متنوع است. آموزش بهداشت، آمار زیستی، اپیدمیولوژی، اقتصاد بهداشت، سمشناسی، سلامت سالمندی، فناوری اطلاعات سلامت، مدیریت خدمات بهداشتی، آموزش پزشکی، علوم تغذیه، مدیریت توانبخشی، زیست فناوری پزشکی و… همگی گرایشهای ارشد رشته بهداشت عمومی هستند. اما در کل دانشجویان در مقاطع تکمیلی رشته بهداشت عمومی دو مسیر کلی و کاملاً متفاوت را سپری میکنند که شامل تحصیلات با رویکرد حرفهای (MPH) و یا رویکرد تحقیقاتی (MSC) است.
کارشناس ارشد بهداشت عمومی MPH
رویکرد حرفهای و کاملاً عملیاتی برای ادامه تحصیل در رشته بهداشت محیط است. دانشجویان با ادامه تحصیل بر پایه MPH در آینده به مدیران توانمند برنامههای بهداشتی چه در سطح طراحی تا اجرا تبدیل میشوند. در این رویکرد تاکید آموزشها بر مهارتهای عملی و مدیریتی است. همچنین دانشجویان باید پروژههای میدانی در سطح واقعی جامعه را به عنوان پایان نامه ارائه کنند. در نهایت هر فارغ التحصیل بهداشت عمومی با رویکرد MPH یک فرد کاملاً توانمند برای پیادهسازی هر برنامه بهداشتی و یا مدیریت بحران در هر نوع مخاطره بهداشتی در سطح جامعه است.
کارشناس ارشد بهداشت عمومی MSC
تحصیل در این گرایشها رویکرد تحقیقاتی دارد. به هر حال رشته بهداشت عمومی نیز یک علم است و باید توسعه پیدا کند. دانشجویان در مقطع کارشناسی صرفاً مهارتهای اجرایی را یاد میگیرند. اما از مقطع کارشناسی ارشد به بالاتر توانایی توسعه علم بهداشت عمومی را دارند. لذا در این نوع گرایشها رویکرد، روشهای تحقیق و پژوهش و تولید علم است.
اینکه در آینده چگونه ادامه تحصیل میدهید و قرار است دانشمند علوم بهداشتی و یا مدیر توانمند پروژههای بهداشتی شوید، نظر شخصی شما است که هنوز تا آنجا راه زیادی مانده است. اما اینک در مرحله انتخاب رشته بهداشت عمومی هستیم. در واقع قصد داریم ببینیم که آیا انتخاب رشته بهداشت عمومی در پایان کنکور سراسری چقدر ارزشمند است؟
مهارتهای مورد نیاز برای تحصیل رشته بهداشت عمومی
آشنایی محدود با رشتههای گوناگون بهداشت باعث شده تا خیلیها دیدگاه درستی از این رشتهها نداشته باشند. بارها دیدهایم که دانش آموزان و یا والدین آنها نسبت به تحصیل در رشته بهداشت عمومی نگاه مثبتی ندارند و حتی برخی این رشته را ضعیف و در جایگاه دست چندم از میان دیگر رشتههای کنکور تجربی قرار میدهند. اما واقعیت ماجرا کاملاً متفاوت است. رشته بهداشت عمومی در فهرست شاخههای استراتژیک ملی قرار دارد. در واقع هیچ جامعه مدرنی نمیتواند بدون همراهی این کارشناسها سر پا باقی بماند. برای تحصیل رشته بهداشت عمومی به مهارتها و در کل برخی توانمندیها نیاز دارید. مانند:
- توانایی تفکر تحلیلی و حل مسئله
- مهارتهای ارتباطی و توانایی آموزش موثر
- توانایی شرکت در کارهای تیمی و بین رشتهای
- مدیریت و برنامهریزی پروژههای بزرگ در ابعاد اجتماعی
- توانایی تحقیق و تحلیل دادهها
- علاقمند به تحلیل مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موثر بر سلامت
- تعهد اخلاقی برای حضور در صف مقدم مبارزه با بحرانها مانند شیوع بیماریها، بلایای طبیعی و…
وظایف رشته بهداشت عمومی، قرار است چهکار کنید؟
شرح وظایف شغلی از مهمترین برنامههای انتخاب رشته دانشگاهی است. در این مقاله که هدف ما معرفی رشته بهداشت عمومی است، قاعدتاً نمیتوانیم به سادگی از بحث کلیدی شرح وظایف این رشته عبور کنیم. هر کارشناس بهداشت عمومی وظیفه دارد تا در فعالیتهای سازمان یافته برای حفاظت از سلامت جامعه، پیشگیری از بیماریها و ارتقای کیفیت زندگی کل جامعه شرکت کند. خیلی ساده اگر وظیفه جامعه پزشکی خدمات درمانی فردی است، وظیفه رشته بهداشت عمومی پیشگیری اجتماعی است. بهداشت عمومی گمنامترین و در عین حال موثرترین گرایش برای ارتقای کیفیت زندگی همهی اقشار جامعه است. اگر قصد دارید تا در رشته بهداشت عمومی تحصیل کنید، در آینده وظیفه دارید تا:
پایش و ارزیابی سلامت جامعه
تلاش پیگیر و همه جانبه ارتقای سلامت جامعه وظیفه اصلی و استراتژیک بهداشت عمومی است. هر کارشناس بهداشت عمومی در هر پست و جایگاهی و با فعالیت در هر نهادی نهایتاً قرار است تا برای سلامت جامعه فعالیت کند. اما در قدم اول باید ارزیابی درستی از سلامت توده مردم از همه اقشار داشته باشد. در این رشته وظیفه دارید:
- دادههای سلامت از قبیل شیوع بیماریها، مرگ و میر و یا هر عامل خطرناک را جمعآوری کرده و تحلیل کنید.
- لازم است تا برای شناسایی سریع طغیان بیماریها مانند آنفولانزا و یا کوید ۱۹ اقدام کنید. نظارت اپیدمیولوژیک بخش برجسته از وظایف بهداشت عمومی است.
- اجرای سیستمهای ثبت سلامت از قبیل ثبت سرطان، تولد و مرگ و…
- دستهبندی، تهیه و انتشار گزارشهای دورهای از وضعیت سلامت جامعه
تشخیص و تحقیق در مورد مشکلات و خطرات سلامت جامعه
شناسایی عوامل تهدید کننده سلامت عمومی جامعه از جمله وظایف رشته بهداشت عمومی است. یک کارشناس بهداشت عمومی برای پیشگیری از بیماریها در جامعه تربیت شده است. پس منطقی است که نباید دست روی دست گذاشته تا صرفاً در شرایط بحرانی برای جلوگیری از شیوع بیماریها اقدام کند. بلکه وظیفه دارد تا عوامل تهدید کننده را شناسایی کند. یک کارشناس بهداشت عمومی باید:
- هر نوع عامل تهدید کننده سلامت اجتماعی و محیطی را شناسایی کند.
- در زمینه علل بیماریها و نحوه شیوع بیماریها تحقیق کرده و راهکارهای پیشگیری ارائه نماید.
- برنامههای جامع در حیطه وظایف خود برای ارتقای سلامت جامعه تهیه کند. به عنوان مثال یک کارشناس بهداشت عمومی در هر محله باید برنامههای سلامت محور آن محله را طراحی کرده و اجرا کند.
سیاست گذاری و برنامهریزی سلامت
سیاستهای سلامتی از جمله استراتژیهای ملی است و یک کارشناس ساده بهداشت عمومی قرار نیست تا درباره سیاستهای کلان سلامت کشور تصمیمسازی کند. اما در نهایت باید توان اجرای سیاستهای کلان کشور را داشته باشد. برنامهریزی برای اجرای برنامههای بهداشتی و سیاست گذاری اجرای برنامهها در جامعه محدود نیز از جمله وظایف رشته بهداشت عمومی است. این بدان معنی است که اگر در آینده کارشناس بهداشت عمومی یک مرکز سلامت هستید، وظیفه دارید تا اجرای تمام برنامههای سلامت محور را در حوزه فعالیت خود مدیریت کرده و اجرا کنید.
پیشگیری از بیماریها و آسیبها
پیشگیری از شیوع بیماریها وظیفه بسیار مهم کارشناس رشته بهداشت عمومی است. شیوع یک بیماری میتواند تهدید کاملاً جدی جامعه باشد. نگرانیها از بیماریهای همهگیر تجربه تلخی است، اما کارشناسان رشته بهداشت عمومی وظیفه دارند که از این اتفاق جلوگیری کنند. برنامهریزی گسترده واکسیناسیون، غربالگری بیماریهای شایع مانند دیابت، فشار خون، سرطان سینه، کنترل بیماریهای واگیردار مانند سل، مالاریا و HIV و… همگی وظایف کلیدی رشته بهداشت عمومی است.
توانمندسازی و آموزش جامعه
آموزش بهداشت بخشی از وظایف مهم رشته بهداشت عمومی است. وقتی قرار است تا برای عموم افراد جامعه اقدامات بهداشتی تدارک ببینید، مهم است که آنها را در اجرای دستورالعملهای بهداشتی توانمند کنید. برنامههای بهداشتی زمانی در بطن جامعه تاثیرگذار هستند که مردم عادی نکات و دستورالعملها را اجرا کنند. اما قبل آن باید این مهارتها را یاد بگیرند. این وظیفه کارشناس رشته بهداشت عمومی است که جامعه حوزهی فعالیت خود را آموزش داده و توانمند سازد.
بازار کار و زمینههای شغلی رشته بهداشت عمومی، قرار است کجاها کار کنید؟
بازار کار رشته بهداشت عمومی گسترده است. در واقع یک شبکه گسترده از ساختارهای سازمان یافته پزشکی در سطوح بین المللی، ملی، استانی و محلی جریان دارند که بازار کار گسترده این رشته را تشکیل میدهند. هر کارشناس بهداشت محیط این پتانسیل را دارد که در مراکز جامع سلامت شهری و یا خانههای بهداشت روستایی فعالیت کرده و حتی در سطوح معاونتهای بهداشتی شهری و استانی تا نهادهای کلان ملی و بینالمللی مانند سازمان بهداشت جهانی، هلال احمر و یا صلیب سرخ عضو شود. البته تقریباً تمام بازار کار رشته بهداشت عمومی در همان سطوح اجرایی شهری و محلهای است. مواردی مانند:
استخدام در دستگاههای دولتی
فعالیت در نهادهای بهداشتی وابسته به وزارت بهداشت و دانشگاههای علوم پزشکی مهمترین پتانسیل بازار کار رشته بهداشت عمومی است. اگر در این رشته تحصیل کنید، پتانسیل آن را دارید که به عنوان کارشناس معاونتهای بهداشتی در مراکز بهداشت کل کشور و یا مراکز سازمان غذا و دارو و حتی سازمان پزشکی قانونی جذب شوید.
استخدام در مراکز خصوصی و شرکتها
شانس اینکه در آزمونهای استخدامی نهادهای دولتی پذیرفته شوید، چندان ساده نیست. اما شانس اینکه از طریق کارشناس بهداشت عمومی در شرکتهای خصوصی فعالیت کنید، خیلی زیاد است. تمام کارخانهها و نهادهای وابسته به صنایع غذایی و دارویی برای کنترل کیفی و ایمنی به حضور کارشناس بهداشت عمومی نیاز دارند. همچنین همهی بیمارستانها برای پرسنل واحد کنترل عفونت و آموزش بیماران خود به کارشناس بهداشت عمومی نیاز دارند.
استخدام تحقیقاتی در دانشگاه و پژوهشگاهها
پژوهش و تحقیق بخشی از برنامههای فعالیت رشته بهداشت عمومی است. البته احتمال آنکه با مدرک کارشناسی وارد برنامههای تحقیقاتی نشوید خیلی کم است. اما فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد و دکترای بهداشت عمومی این فرصت را دارند که در انواع تیمهای تحقیقاتی برای دانشگاهها و یا پژوهشگاهها عضو شده و فعالیت کنند.
بازار کار رشته بهداشت محیط نسبتا خوب اما تا حدودی محدود است. به هر حال نمیتوانیم بازار کار این رشته را در کنار رشتههای بزرگ با فرصتهای شغلی زیاد مانند پزشکی و یا پرستاری قرار دهیم. رشتهها مانند پزشکی و یا پرستاری از خدمات درمانی به شکل فردی برخوردار هستند که زمینهساز بازار کار بزرگی برای آنها شده است. ولی چنین شرایطی برای رشته بهداشت عمومی وجود ندارد و نگاه پیشگیرانه بازار کار این رشته را محدود کرده است. اما بازار کار خوبی در مناطق محروم دارد.
درآمد رشته بهداشت عمومی
درآمد از اهداف جدی برای تحصیل در هر رشته دانشگاهی است و قاعدتاً میتواند از محورهای اصلی آشنایی با رشته بهداشت عمومی نیز باشد. بعید میدانیم که کسی از روی علاقه و اشتیاق تحصیل در رشته بهداشت عمومی را انتخاب کند! بنابراین درآمدزایی و پتانسیلهای شغلی در آینده از محورهای اصلی انتخاب رشته بهداشت عمومی هستند. ولی اگر از تحصیل به دنبال درآمد بالا هستید، بهتر است وارد رشته بهداشت عمومی نشوید.
همه میدانیم که درآمد بالا از طریق کارمندی و یا کارگری امکانپذیر نیست. تمام رشتههایی که پتانسیل ایجاد کسب و کارهای آزاد دارند، میتوانند زمینه ساز درآمد بالا باشند. بهداشت عمومی اصلاً چنین رشتهای نیست. اکثر کارشناسان بهداشت عمومی نهایتاً به استخدام شرکتهای دولتی وزارت بهداشت و یا بیمارستانها و شرکتهای خصوصی در صنایع غذایی و دارویی درآمده و یا یک نیروی تحقیقاتی در بدنه استارتاپها میشوند. شغلهای استخدامی با درآمدهای کارمندی در انتظار فارغ التحصیلان رشته بهداشت عمومی است.
بهترین دانشگاههای ایران برای تحصیل رشته بهداشت عمومی
کیفیت دانشگاه از معیارهای کلیدی برای دستیابی به فرصتهای شغلی ایدهآل است. تقریباً در همهی فرصتهای شغلی شانس پذیرش افرادی که مدرک خود را از دانشگاه معتبر دریافت کرده باشند، بالاتر است. شانس استخدام یا تحصیل رشته بهداشت عمومی در برخی از دانشگاهها واقعاً بیشتر است. دانشگاههایی مانند:
نام دانشگاه | مزایای تحصیل بهداشت عمومی |
|---|---|
علوم پزشکی تهران | معتبرترین دانشگاه علوم پزشکی ایران – برخوردار از آزمایشگاههای معتبر – قطب تحقیقات اپیدمیولوژی و بهداشت محیط – همکاری با مراکز تحقیقاتی وزارت بهداشت و انیستیتو پاستور |
علوم پزشکی شهید بهشتی | دانشکده قوی بر پایه آموزش مهارتهای عملی – همکاری با چندین بیمارستان آموزشی – بهرهمندی از مرکز تحقیقات بیماریهای غیر واگیر – ارتباط مستقیم با شبکه بهداشت استان تهران |
علوم پزشکی ایران | قطب برنامههای اقتصاد سلامت و مدیریت سلامت – فرصتهای کارآموزی در سازمان غذا و دارو – ارتباط مستقیم با شبکه بهداشت استان تهران |
علوم پزشکی شیراز | قطب بهداشت محیط و سلامت در شرایط بحرانی – همکاری با پروژههای بینالمللی |
علوم پزشکی اصفهان | دارای سیستم پزشک خانواده قوی مناسب کارآموزی – دارای مرکز تحقیقات معتبر سلامت اجتماعی |
علاوهبر این برخی دیگر از دانشگاهها مانند علوم پزشکی تبریز با محوریت سلامت جوامع محلی و روستایی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تمرکز بر بهداشت حرفهای، دانشگاه علوم پزشکی کرمان با زمینههای تحقیقاتی گسترده بیماریهای گرمسیری و دانشگاه علوم پزشکی اهواز با زمینههای تحقیقاتی گسترده در بهداشت محیط و آلودگیهای صنعتی نیز از جمله دانشگاههای معتبر و برجسته ایران برای تحصیل رشته بهداشت عمومی هستند.
مهاجرت با رشته بهداشت عمومی
بهداشت عمومی از جمله رشتههای استراتژیک با رویکرد ملی است. هر جامعهای که میلیونها نفر کنار هم زندگی میکنند، به کارشناس بهداشت عمومی نیاز دارد. اما بدون تعارف تحصیل در رشته بهداشت عمومی چندان چالش سخت و پیچیدهای نیست. رشتهای نیست که هر دانشگاهی و یا هر دانشجویی از پس آن بر نیاید. بنابراین همهی دانشگاههای علوم پزشکی در همه کشورها این رشته تحصیلی را ارائه کرده و قاعدتاً فارغ التحصیلان کافی را در اختیار دارند. لذا فرصتهای شغلی و شرایط مهاجرت با رشته بهداشت عمومی تا حدودی محدود است. بهترین کشورها برای مهاجرت با رشته بهداشت عمومی به قرار زیر هستند:
نام دانشگاه | فرصتهای شغلی | شرایط مهاجرت |
|---|---|---|
کانادا | اپیدمیولوژیست – کارشناس بهداشت محیط – برنامههای سلامت عمومی استانی | مهاجرت از طریق ویزای کاری، اکسپرس انتری با امتیاز بالای ۴۷۰ و برنامههای استانی PNP – مدرک MPH و معادل سازی مدرک دانشگاهی – سابقه کار در زمینه بهداشت عمومی – مدرک زبان آیلتس ۷+
|
آمریکا | سازمان بهداشت آمریکا – تحلیلگر دادههای سلامت – برنامههای پیشگیری بیماریهای ایالتی | مهاجرت از طریق کسب ویزای پژوهشگران و یا ویزای مشاغل تخصصی – مدرک MPH و معادل سازی مدرک دانشگاهی – سابقه کار مرتبط – مدرک زبان آیلتس ۷+ |
استرالیا | کارشناس بهداشت محیط – اپیدمیولوژیست – برنامههای سلامت عمومی | مهاجرت از طریق ویزای تخصصهای مهارت محور – مدرک تحصیلی دانشگاه معتبر – ارزیابی مدرک توسط VETASSESS – حداقل سه سال سابقه کار مرتبط – مدرک زبان آیلتس ۷+ |
آلمان | کار در موسسات تحقیقاتی – شرکتهای بیمه سلامت – خدمات عمومی سلامت | مهاجرت از طریق ویزای کارت آبی (Blue Card) – مدرک معادل MPH – مدرک زبان حداقل سطح +B2 |
بهترین دانشگاه ها برای مهاجرت تحصیلی رشته بهداشت عمومی
اگر وارد رشته بهداشت عمومی شوید و در آینده برای ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری قصد مهاجرت تحصیلی داشته باشید، کدام یک از دانشگاههای بینالمللی در سراسر دنیا را انتخاب میکنید؟ شاید علاقمند باشید تا با تعدادی از بهترین دانشگاهها در زمینه بهداشت عمومی آشنا شوید:
نام دانشگاه | چرا بهترین است؟ |
|---|---|
دانشگاه هاروارد (آمریکا) | دارای بهترین دانشکده بهداشت در سراسر جهان – گرایشهای تخصصی و منحصر به فرد مقاطع تکمیلی بهداشت عمومی – ارتباط گسترده با انواع سازمانهای بینالمللی بهداشت جهانی |
دانشگاه جانز هاپکینز (آمریکا) | قطب جهانی برنامه اپیدمیولوژی و سلامت جهانی – دارای مرکز تحقیقات پیشرو در زمینه بیماریهای واگیردار – ارتباط گسترده با انواع سازمانهای بینالمللی |
دانشگاه آکسفورد (انگلستان) | قویترین مرکز دانشگاهی مطالعات تحقیقاتی واکسنها و بیماریهای عفونی
ارتباط مستقیم با بنیاد جهانی بیل |
دانشگاه ایمپریال لندن (انگلستان) | از قویترین دانشگاهها در زمینه مطالعه بیماریهای همهگیر – ارتباط گسترده با نظام سلامت کشور انگلستان و مراکز بینالمللی |
دانشگاه تورنتو (کانادا) | از بهترینهای جهان در زمینه سیاستگذاری سلامت – امکان اشتغال مستقیم پس از تحصیل در سیستم بهداشت کانادا |
دانشگاه ملبورن (استرالیا) | دانشگاه ملبورن (استرالیا) |
دانشگاه زوریخ (سوئیس) | دارای مرکز علمی قوی در زمینه بهداشت محیط و تغییرات اقلیمی |
به راحتی میتوانیم فهرستی از صدها دانشگاه دیگر در عرصه بینالمللی برای تحصیل در رشته بهداشت عمومی را معرفی کنیم. یکی از بهترین توصیهها برای مهاجرت از طریق بهداشت عمومی، ادامه تحصیل در کشوری دیگر است. زیرا شانس پیدا کردن شغل فارغ التحصیلان هر دانشگاه در کشور بومی بسیار زیاد است. چراکه با تحصیل در هر دانشگاه از امکان آشنایی با ساختار و نظام بهداشتی آن کشور برخوردار هستید و میتوانید به راحتی جذب نهادهای بهداشتی پس از تحصیل شوید.
بهداشت عمومی یا حرفهای، چه تفاوتهایی دارند؟
آیا بهداشت عمومی همان بهداشت حرفهای است؟ آیا فارغ التحصیل بهداشت عمومی میتواند در زمینههای شغلی بهداشت حرفهای وارد شود؟ آیا این دو گرایش فرصتهای شغلی مشترکی دارند؟ اینها سوالاتی است که برای خیل بسیار زیاد داوطلبین کنکور مطرح است.
رشتههای بهداشت عمومی و حرفهای تفاوتهای بنیادین دارند. نام هر دو این رشتهها بهداشت است، اما در عمل و شرح وظایف به کلی متفاوت هستند. حتی زمینههای آموزشی متفاوتی دارند و نمیتوانند به جای یکدیگر فعالیت کنند. بدون تردید بازار کار بهداشت حرفهای به مراتب بهتر از بهداشت عمومی است. از این رو ممکن است اینطور فکر کنید که در آینده میتوان از طریق بهداشت عمومی شانس استخدام در فرصتهای شغلی بهتر بهداشت حرفهای را داشته باشید. اما این ایده کاملاً اشتباه است. زیرا این دو رشته تفاوتهای بنیادین دارند. مانند:
اهداف اصلی
مهمترین تفاوت رشته بهداشت عمومی و حرفه ای در اهداف شغلی آنها است که در ادامه به دلایل اصلی این تفاوت میپردازیم.
- بهداشت عمومی برای ارتقای سلامت کل جامعه است و تمام تمرکز خود را برای پیشگیری از بیماریهای همهگیر و یا غیر همهگیر در تمام اقشار جامعه گذاشته است. توده مردم در کانون توجه بهداشت عمومی قرار دارند.
- بهداشت حرفهای برای حفاظت از سلامت شاغلین در محیطهای کاری خصوصاً فضاهای صنعتی است. این رشته با تمرکز بر پیشگیری از بیماریها و حوادث شغلی شکل گرفته است. کارکنان در کارخانهها و یا سازمانها کانون توجه بهداشت حرفهای هستند.
حوزههای فعالیت
دامنه فعالیت، دیگر جنبه کلیدی تفاوت بهداشت عمومی و حرفه ای است. این دو رشته برای ارتقای سطح بهداشت جامعه تلاش میکنند؛ اما زمینههای کاری و حوزههای فعالیتی متفاوتی دارند که شامل دو مورد اصلی زیر میباشد:
- حوزههای فعالیت بهداشت عمومی برای کنترل بیماریهای واگیردار است. از این رو برنامهریزی جامع برای واکسیناسیون عمومی تدارک میبینند. کنترل بیماریهای غیر واگیر مانند دیابت و یا فشار خون، آموزش تغذیه سالم و نظارت بر آلودگیهای محیطی از دیگر زمینههای فعالیت بهداشت عمومی است.
- حوزههای فعالیت بهداشت حرفهای برای ارزیابی خطرات شغلی مانند مواد شیمیایی، صدا و یا طراحی محیط کار ارگونومیک است. کارشناسان بهداشت حرفهای برای ایمنی در کار فعالیت میکنند و سعی دارند تا با بررسی حوادث و پیشگیری آنها از هر نوع آسیب به کارکنان در محیطهای کاری جلوگیری کنند.
درسها و حوزههای آموزشی
ترکیب درسی یکی دیگر از نکات کلیدی تفاوت بهداشت عمومی و حرفه ای است. این دو رشته درسهای تخصصی کاملاً متفاوتی دارند. ترکیب درس در این دو رشته آنقدر متفاوت است که به هیچ حالت شبیه به یکدیگر نیستند و نمیتوانند جایگاه یکدیگر را اشغال نمایند. ساختار آموزشی دروس و تخصصها در این دو رشته به قرار زیر است:
- دانشجویان در بهداشت عمومی درسهایی مانند اپیدمیولوژی، آمار زیستی، بهداشت محیط، آموزش سلامت و سیاست گذاری سلامت را مطالعه میکنند.
- دانشجویان در بهداشت حرفهای درسهای کاملاً تخصصی مانند سم شناسی صنعتی، ارگونومی محیط کار، ایمنی صنعتی، روانشناسی صنعتی و بیماریهای ناشی از کار را مطالعه میکنند.
فرصتهای شغلی و زمینههای کاری
دو رشته بهداشت عمومی و حرفهای فرصتهای شغلی بسیار متفاوتی دارند. این دو رشته در سطح بازار کار دو دنیای کاملاً متفاوت را تجربه میکنند.
- کار در مراکز بهداشت مهمترین فضای فعالیتی برای کارشناسان بهداشت عمومی است. خانههای بهداشت روستایی و یا هلال احمر از دیگر زمینههای شغلی است. با این حال هر کارشناس بهداشت عمومی این فرصت را دارد که در برنامههای جامع وزارت بهداشت و یا سازمانهای بینالمللی فعالیت کند.
- کارشناسهای بهداشت حرفهای برای کار در فضاهای صنعتی و محیطهای کار مختلف از قبیل بیمارستانها و یا ادارهها فعالیت میکنند. یک کارشناس بهداشت حرفهای میتواند مسئول HSE در صنایع نفت و گاز و یا کارشناس بهداشت کارخانهها باشد. از طرفی حتی این پتانسیل را دارد که به عنوان مشاور ایمنی در پروژههای عمران فعالیت کند
جدول تفاوت بهداشت عمومی و حرفه ای
معیار مقایسه | بهداشت عمومی | بهداشت حرفهای |
|---|---|---|
هدف اصلی | • پیشگیری از بیماریها
• ارتقای سلامت کل جامعه | • حفاظت از سلامت و ایمنی کارکنان در انواع محیطهای کاری صنعتی و خدماتی |
مخاطب | عموم مردم | کارگران، کارمندان و پرسنل در صنایع |
حوزههای فعالیت | • برنامهریزی برای سلامت عمومی (واکسیناسیون و غربالگری)
• کنترل بیماریهای واگیردار
• بهداشت محیط آب، هوا و پسماند
• آموزش سلامت کل جامعه | • ارزیابی خطرات شغلی (شیمیایی، فیزیکی و ارگونومی)
• ایمنی با هدف پیشگیری از حوادث شغلی
• بررسی بیماریهای ناشی از کار
• نظارت بر استانداردهای HSE |
دروس اصلی | اپیدمیولوژی
• آمار زیستی
• بهداشت محیط
• آموزش سلامت | سم شناسی صنعتی
• ارگونومی
• ایمنی و حفاظت صنعتی
• روانشناسی صنعتی |
محل کار | مراکز بهداشت
• وزارت بهداشت
• سازمانهای NGO | صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
• کارخانهها و معادن
• بیمارستانها
• سازمان تامین اجتماعی |
مهارتهای کلیدی | توانایی تحلیل دادههای سلامت
• برنامهریزی برای مداخلات بهداشتی
• ارتباطات با عموم جامعه و آموزش عمومی | ارزیابی و ریسکهای شغلی
• آشنایی و تسلط کامل بر قوانین ایمنی کار
• توانایی کار با دستگاههای بخش آلایندگیها |
باورهای نادرست درباره رشته بهداشت عمومی
با وجود تمام اطلاعاتی که از این مقاله کسب کردهاید، حالا میتوانید مدعی شوید که رشته بهداشت عمومی را به خوبی میشناسید؟ البته همهی اطرافیان شما که این مقاله را نمیخوانند و متاسفانه نسبت به رشته بهداشت عمومی نگاه اشتباهی دارند. در واقع اکثر افراد جامعه این رشته مهم و استراتژیک را دست کم میگیرند. علت این نگاه دست کم گرفته شده از برخی نظرات و باورهای نادرست است. مانند:
بهداشت عمومی فقط درباره واکسیناسیون و بیماریهای عفونی است
بدون تردید برنامهریزی برای واکسیناسیون و کنترل بیماریهای عفونی بخش کلیدی از فعالیت کارشناسان رشته بهداشت عمومی است، اما همهی ماجرا نیست. این افراد در زمینههای دیگری مانند سلامت محیط، اپیدمیولوژی، سیاستگذاری سلامت، تغذیه جامعه، سلامت روان و حتی مسائل اجتماعی نیز فعالیت میکنند.
فقط در مراکز بهداشت کار میکنند
اینکه شما کارشناسان بهداشت عمومی را کجاها دیدهاید، دلیل نمیشود که بازار کار آنها را محدود کنید. کار در مراکز بهداشت تقریبا پایینترین سطوح شغلی برای کارشناسان بهداشت عمومی است. این افراد میتوانند در انواع سازمانهای وابسته به وزارت بهداشت، دانشگاههای علوم پزشکی، شرکتهای دارویی و تحقیقاتی، مراکز مشاوره سلامت و یا سازمانهای مردم نهاد (NGO) فعالیت کنند.
بازار کار محدودی دارد
وقتی نمیدانید که کارشناسهای بهداشت عمومی کجاها کار میکنند، قطعاً دیدگاه درستی از بازار کار این عده ندارید. این در حالی است که رشته بهداشت عمومی بازار کار برجستهای دارد.
رشته سادهای است
کلمه بهداشت کافی است تا خیلیها یاد دست و روی شستنها بیافتند. واقعاً خیلیها اینطور فکر میکنند که وظیفه کارشناس بهداشت صرفاً متذکر شدن چند دستورالعمل بهداشتی ساده است! همین نگاه پیش و پا افتاده باعث شده تا خیلیها فکر کنند بهداشت عمومی از رشتههای ساده، کم ارزش و حاشیهای است. اما این رشته زمینههای علمی گستردهای دارد و برای اخذ مدرک باید حسابی درس بخوانید.
همه گرایشهای بهداشت یکسان هستند
خیلی عجیب است که بسیاری از داوطلبین کنکور و حتی والدین آنها فکر میکنند همهی گرایشهای بهداشت یکسان هستند و نهایتاً در چند درس تخصصی تفاوتهایی دارند. لذا احتمالاً میتوانند در زمینههای شغلی مشترکی فعالیت کنند. اما این عده سخت اشتباه میکنند. در همین مقاله از تفاوت بهداشت عمومی و حرفه ای گفتیم و بهتر است بدانید که تمام گرایشها تفاوتهای بنیادین دارند و عملاً نمیتوانند در حوزههای مشترک فعالیت کنند.
آیا تحصیل بهداشت عمومی ارزشش را دارد؟
بهداشت عمومی یک رشته کاملاً تاثیرگذار بر جامعه است و در عین حال فرصتهای شغلی متنوعی دارد. شما میتوانید از کارشناس اپیدمیولوژیست تا مشاوره سیاستگذاری سلامت فعالیت کنید. نیاز روز افزون جامعه به کارشناسان بهداشت عمومی را نمیتوان انکار کرد. از طرفی شانس آن را دارید که در سطح بینالمللی فعالیت کنید. با همهی این قابلیتها فکر میکنید تحصیل رشته بهداشت عمومی ارزشش را دارد؟ مادامیکه باید بدانید درآمد این رشته خیلی زیاد نیست و در فهرست رشتههای دهان پرکن و لاکچری قرار نمیگیرد! از طرفی همیشه این احتمال وجود دارد که در صف اول مواجهه با بیماریهای همهگیر مانند کرونا قرار بگیرید. حالا این شما هستید که باید تحصیل در رشته بهداشت عمومی را سبک و سنگین کنید.
