صفر تا صد انتخاب رشته نهم 1404
انتخاب رشته نهم بحثی چالش برانگیز برای دانشآموزی است که قرار است تا مسیر تحصیلی خود و حتی دورنمای شغلی خود را انتخاب نماید. این اولین انتخاب و شاید یکی از مهمترین انتخابها در طول زندگی هر کسی است که به راحتی میتواند تمامی ابعاد زندگی دانشآموز نوپای سال نهمی را تحت تأثیر قرار بدهد. در این صورت آیا به راحتی میتوانیم از کنار انتخاب رشته نهم عبور کنیم؟
اگر واقع بین باشیم، انتخاب رشته نهم میتواند مرز خود باوری و اتکا به نفس دانشآموزان باشد. جاییکه قرار است تا دانشآموز داستان ما پس از نه سال وابستگی به جامعه پیرامونی برای اولین بار و با توجه به استعدادها، تواناییها و علایق خود مسیر تحصیلی و البته مسیر زندگی آینده خود را انتخاب کند. اما این انتخاب زمانی به چنین جایگاهی میرسد که اهمیت آن را جدی بگیریم.
خانواده دانش آموز یک سمت این ماجرا قرار دارد و قطعاً ابزاری تأثیرگذار در روند انتخاب رشته نهم محسوب میشوند. در این مقاله از گروه یاوران دانش قصد داریم تا به ماجرای همیشه بحث برانگیز انتخاب رشته نهم به دهم وارد شویم و از بایدها و نبایدهای آن صحبت کنیم.
- بخوانید
اهمیت انتخاب رشته نهم در چیست؟
انتخاب رشته نهم یک مرحله تحصیلی است که قرار است تا در حد فاصل سالهای نهم تا دهم مسیر تحصیلی دانشآموزان را میان رشتههای مختلف نظری، فنی و حرفهای و یا کار و دانش تفکیک نماید. در این سال هر دانش آموز موظف است تا برای ادامه تحصیل یکی از رشتههای تعریف شده آموزش و پرورش در سال دهم را انتخاب کند.
به ظاهر ماجرا خیلی ساده است، اما هر رشته تحصیلی دانشآموزان را در مسیرهای کاملاً متفاوتی قرار میدهد.
چالش انتخاب رشته نهم در این نیست که کدام رشته تحصیلی بهتر و یا بدتر است. همه رشتههای تحصیلی خوب، مفید و کارآمد هستند که میتوانند آینده شغلی دانش آموزان را تضمین کنند. اهمیت انتخاب رشته نهم برای پیدا کردن بهترین رشته با در نظر گرفتن استعداد و توانایی دانش آموزان است.
مسیر تحصیلی در رشتههای انسانی تا تجربی به کلی متفاوت است. حتی مسیر تحصیلی خارج از حوزه نظری مثلاً ادامه تحصیل در رشتههای کاردانش و یا فنی و حرفهای تفاوت خیلی زیادی دارد. به این ترتیب انتخاب رشته نهم ماجرایی ساده و معمولی نیست که به راحتی از کنار آن عبور کنیم. چرا که لازم است تا دانش آموز را در مسیر تحصیلی مطمئن قرار بدهیم. اما این مسیر تحصیلی مطمئن چیست؟
تاثیر انتخاب رشته در موفقیت تحصیلی
قطعاً شنیدهاید که بعضیها میگویند فلان رشته خوب است و فلان رشته بازار کار ندارد؟! خیل دانشآموزان و والدین آنها نیز با توجه به همین استدلالها مسیر تحصیلی آینده خود را انتخاب میکنند.
اما آیا اگر در رشتهای استعداد نداشته باشید و یا از توانمندی و علایق آن رشته برخوردار نباشید، صرفاً میتوانید با توجه به شرایط اجتماعی در آن رشته موفق شوید؟
به عنوان مثال آیا میتوانیم موفقیت تحصیلی دانش آموزی که استعدادی در طراحی دوخت دارد و برای تحصیل رشته تجربی را انتخاب کرده است، تضمین کنیم؟ و یا دانش آموز مستعد رشته هنر میتواند در رشتههای نظری شرایط تحصیل رو به رشدی را تجربه کند؟
آنچه مسلم است، انتخاب رشته مرحلهای سرنوشتساز است که در همان قدم اول تأثیر مستقیم بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان خواهد گذاشت. قطعاً دانشآموز بدون استعداد و یا توانمندی نمیتواند موفقیت تحصیلی پایداری را تجربه کند و در نهایت هم از شرایط به ظاهر خوب یک رشته تحصیلی دستاوردی نخواهد داشت.
عکس ماجرا میتواند دانش آموزی باشد که در مسیر درست با توجه به توانمندیهای خود قرار گرفته و مشتاقانه روند تحصیلی خود را ادامه می دهد. این فرد قطعاً پس از موفقیت تحصیلی میتواند گامهای مؤثر شغلی را در آینده خود محکم و پایدار بردارد.
دانش آموزان تا چه اندازه در انتخاب رشته توانایی دارند؟
همه دانش آموزان و والدین آنها باید مرحله انتخاب رشته نهم به دهم را جدی بگیرند، اما آیا در این مسیر توانایی کامل و کافی را دارند؟ مثلاً آیا میتوانیم بر توانمندیها و یا تجارب دانش آموز دهمی برای انتخاب رشته تحصیلی خود اکتفاء کنیم؟
اگر واقع بین باشیم، هیچ دانش آموز نهمی نمیتواند درک درستی از شرایط انتخاب رشته داشته باشد. واقعاً چه انتظاری از یک بچه نوجوانی دارید که در تمام دوران تحصیلی خود بدون شرایط انتخاب و فقط وابسته به شرایط پیرامون خود تحصیل کرده است؟!
از طرفی کاملاً تحت تأثیر فشارهای جامعه و اینکه برخی رشتهها خوب و برخی دیگر بد هستند قرار میگیرد. حتی والدین دانشآموز نیز گاهاً تحت تأثیر مستقیم این مرزبندیهای جامعه پیرامونی قرار دارند.
زمانی که در لحظه خاص انتخاب رشته نهم به دهم قرار دارید، این نکته را در نظر داشته باشید که دانش آموز داستان ما با اولین انتخاب تحصیلی زندگی خود روبرو شده است. تا سال نهم همه دانش آموزان شرایط تحصیلی یکسانی را تجربه میکنند و انتخابی در کار نیست.
آنها کاملاً وابسته به شرایط پیرامون خود حتی اختیاری برای انتخاب نوع مدرسه، نوع پوشش و شرایط تحصیلی نداشتهاند و تمامی جریان تحصیلی آنها متأثر از شرایط پیرامونی است.
در انتخاب رشته نهم کدام رشته بهتر است؟
انتخاب رشته در نهم تحصیلی یکی از تصمیمات مهم و سرنوشتساز برای دانشآموزان است و باید بر اساس علاقه، استعداد و اهداف آینده صورت گیرد. رشتههای نظری شامل علوم تجربی، ریاضی فیزیک و علوم انسانی برای کسانی که تمایل به ادامه تحصیل در دانشگاه دارند مناسب هستند، در حالی که رشتههای فنی و حرفهای و کاردانش بیشتر بر روی مهارتهای عملی و ورود سریع به بازار کار تمرکز دارند.
بنابراین، برای انتخاب بهترین رشته، ضروری است که دانشآموزان به علایق و تواناییهای خود توجه کنند و با مشاوره متخصصان و خانواده، تصمیمی آگاهانه اتخاذ نمایند.
برای انتخاب رشته نهم هدفمند چکار کنیم؟
انتخاب رشته نهم یک تصمیم درون خانوادگی است. یعنی هم دانش آموز و هم والدین آنها باید در اینباره تصمیم بگیرند. بنابراین هیچکدام نمیتوانند و یا نباید این تصمیم را صرفاً بر عهده دیگری بگذارد. مثلاً والدین نمیتوانند بگویند که دانش آموز هر رشتهای که خودش دوست دارد را انتخاب کند! از طرفی دانشآموز نیز نباید تابع تصمیم از پیش تعریف شده والدین خود باشد.
والدین و دانش آموز برای انتخاب رشته نهم رقیب هم نیستند؛ بلکه در کنار هم بهترین تصمیم را انتخاب میکنند. برای یک انتخاب هدفمند رعایت دو نکته الزامی است:
- به عنوان پدر و مادر در کنار فرزند خود باشید.
- حتماً از نظر کارشناسی ماهر استفاده کنید.
شرط اول ماجرایی کاملاً بدیهی است و والدین نباید انتخابی اجبار گونه را برای فرزند خود تدارک بینند. والدین آگاه در انتخاب کنار دانشآموز خود قرار میگیرند و سعی میکنند تا با همفکری بهترین هدایت تحصیلی را برنامهریزی کنند.
با این وجود چگونه اطلاعات لازم برای هدایت تحصیلی را استخراج کنند؟ اهمیت شرط دوم در تکمیل همین همراهی در شرط اول است. زمانی که قرار است تا برای پیدا کردن بهترین انتخاب از کمک مشاور استفاده کنند.
کارشناس انتخاب رشته چکار میکند؟
کارشناسان انتخاب رشته با تکیه بر مشاوره تحصیلی و براساس ۳ پارامتر کلیدی بهترین مسیر تحصیلی دانش آموز را پیشنهاد میکنند. این ۳ پارامتر در بررسی انتخاب رشته نهم حضوری به قرار زیر هستند:
- علاقه
- استعداد
- توانمندی
این سه پارامتر به ظاهر ساده هستند و حتی همین حالا میتوانید در مورد هر کدام صحبت کنید. ولی واقعیت ماجرا در دانش آموز سال نهمی که نوجوانی کم تجربه و کاملاً تأثیرپذیر است، جور دیگری است.
تعریف درست از علاقه و حتی استعداد در دانش آموزان متفاوت است و لازم است تا هر دانش آموز کاملاً جداگانه مورد ارزیابی قرار بگیرد. به هر حال کارشناس تحصیلی در جریان انتخاب رشته نهم حضوری با پیدا کردن این فاکتورها در کنار هم بهترین شرایط انتخاب رشته را ارزیابی خواهد کرد. بگذارید تا این سه فاکتور را کمی عمیقتر بررسی کنیم.
گام اول؛ پیدا کردن علایق
بارها شنیدهاید که لازم است تا هدایت تحصیلی دانشآموز با توجه به علایق آن انجام شود. مثلاً به والدین توصیه میکنند که علایق دانش آموز خود را شناسایی کنند و در ادامه تحصیل طبق همین علایق گام بردارند. اما آیا دانش آموز نوجوان داستان ما دیدگاه کاملی متکی بر خود شناسی از علایق خود دارد؟ و یا این علایق صرفاً تحت تأثیر شرایط پیرامون در او ایجاد شده است؟
علایق واقعی (ذاتی) و علایق پیرامونی(کاذب) کاملاً متفاوت هستند. یک علاقه پیرامونی با گذشت زمان رنگ میبازد و حتی ممکن است پس از مدتی دیگر آن انگیزه کافی وجود نداشته باشد. این در حالی است که علاقه واقعی تا همیشه باقی مانده و هر روز غنیتر میشود.
به عنوان مثال دانش آموزی را تصور کنید که به ادامه تحصیل در رشته گرافیک علاقه دارد. اما آیا این علاقه واقعی است و یا صرفاً تحت تأثیر محیط مثلاً دوستان خود و یا یک برنامه آموزشی، تبلیغی، تلویزیونی و… علاقهمند شده است؟ چگونه میتوانیم اصالت این علاقه را بررسی کنیم؟
راهکاری برای پیدا کردن علاقه واقعی
علاقه اولین و قاعدتاً مهمترین شرط انتخاب رشته نهم است، اما گاهاً کاملاً تحت تأثیر شرایط محیطی قرار دارد که ممکن است خیلی زود رنگ باخته و دانش آموز را در مسیری غریب و پیچیده و البته بدون بازگشت رها کند.
یک راهکار ساده برای بررسی اصالت علاقه نگاهی به سبک زندگی دانش آموز است. به عنوان مثال آیا همان دانش آموزی که به گرافیک علاقمند شده است، در گذشته تجربهای از نقاشی و طراحی دارد؟ آیا به نقاشی کردن عادت دارد؟ و یا تجربه و آگاهی کافی را از این رشته کسب کرده است؟
با این رویکرد دانش آموزی که تاکنون هیچ تجربه نقاشی کردن ندارد، چگونه میتواند در رشته گرافیک موفق شود؟ همین نکته ساده کافی است تا متوجه غیر واقعی بودن علاقه شویم. البته این یک مثال ساده است و قاعدتاً کارشناسی علاقه، بحث کاملاً جدی و مفصلی است که پرداختن به جزئیات آن خارج از حوصله این مقاله است و لازم است تا موشکافانه در برنامه انتخاب رشته نهم حضوری بررسی شود.
گام دوم؛ پیدا کردن استعداد دانشآموز
به صرف ابراز علاقه نمیتوانیم کل ماجرای انتخاب رشته نهم را تمام کنیم. چرا که داشتن علاقه به معنای بهرهمندی از استعداد نیست. بنابراین همواره توصیه شده است که بررسی شود آیا دانش آموزان در رشتههای مورد علاقه خودشان استعداد نیز دارند؟ در همین مرحله با یکی دیگر از چالشهای انتخاب رشته روبهرو هستید. اینکه این استعداد دقیقاً چیست؟ و چطور استعداد یک دانشآموز را در میان چندین رشته تحصیلی شناسایی کنیم؟
استعداد، توانایی غلبه بر چالشها در شرایط گوناگون است. استعداد فاکتور متفاوتی از مهارت و یا کسب تجربه و علم آموزی است. مثلاً همه دانش آموزان اصول ریاضی در یک مبحث را یاد میگیرند، اما همگی آنها توان حل مسائل استنتاجی از همان موضوع را ندارد. چرا که صرفاً با یادگیری این مسائل پیچیده حل نمیشوند و به ابزاری قدرتمندتر یعنی استعداد تحلیل مسائل نیاز است.
همین نکته را برای یک دانشآموز که به تحصیل در رشته گرافیک علاقمند است تصور کنیم. آیا این دانشآموز در کشیدن خطوط با هنرمندی یک گرافیست مهارت دارد؟ و یا اینکه نقاشیهای او صرفاً تقلیدی از روی الگوها و ماکتها هستند؟ قاعدتاً کسی که قدرت ایجاد تغییر در شرایط عادی را ندارد، در آن زمینه خلاق نیست و استعدادی نیز نخواهد داشت.
چگونه استعداد دانشآموزان را پیدا کنیم؟
قرار نیست تا دانش آموز داستان ما معادلهای پیچیده را حل کرده و یا ابداعی جدید و دستاوردی خارق العاده داشته باشد تا متوجه استعداد او شویم! بلکه قرار است بررسی کنیم که آیا دانش آموز در صورت انتخاب رشتهای خاص از پس نیازها و شرایط آن رشته برمیآید یا خیر؟ پیدا کردن استعداد به دو صورت انجام میشود:
- روش اول، استعدادیابی حضوری: در این روش کارشناسان با دانشآموز و پدر و مادر او به گفتگو مینشینند و در این گفتوگو انواع فاکتورهای تأثیرگذار مانند شرایط مختلف محیطی، مدرسه، فعالیتهای هنری، علمی و یا ورزشی دانش آموز را بررسی میکنند. در پایان یک دورنمای جامع از استعداد دانشآموز را در اختیار داریم.
- روش دوم؛ تستهای استعدادیابی: آزمونهای استعدادیابی متنوع هستند و کاملاً کارشناسی انجام میشوند. این آزمونها برای هر کسی مدل متفاوت و تحلیلی متفاوتی دارد. لذا این طور نیست که هر کسی صرفاً با انجام دادن یک آزمون استعدادیابی و مطالعه برخی شرایط سطح استعداد خود را ارزیابی کند. بنابراین اگر قصد انجام این نوع آزمونها را دارید، حتماً تحت نظارت یک فرد کارشناس انجام داده و نتایج را تحلیل کنید.
گام سوم؛ اهمیت توانایی در انتخاب رشته
آیا به صرف استعداد از توانایی انجام برخی کارها و یا تحصیل در برخی از رشتهها برخوردار هستید؟ توانایی، موضوعی متفاوت از استعداد است و به عنوان شرط نهایی در انتخاب رشته نهم به دهم مورد ارزیابی قرار میگیرد. اما منظور از توانایی چیست؟
فرض کنید فردی استعداد بالایی در ورزش فوتبال دارد و میتواند به راحتی همه کاری با توپ انجام بدهد. اما همین فرد بدن ضعیفی دارد و طاقت بدنی او برای ۹۰ دقیقه جنگیدن داخل زمین کافی نیست. کدام مربی را سراغ دارید که از چنین فردی در ترکیب اصلی تیم خودش استفاده کند! چرا؟ چون این فرد با وجود استعداد، از توانایی کافی برخوردار نیست.
در انتخاب رشته تحصیلی نیز شرایط کم و بیش یکسان است. معمولاً از دانش آموزان و یا والدین تحت تأثیر محیط پیرامون فقط ظاهری از یک رشته را مشاهده میکنند و چندان اطلاعی از چالشهای آن ندارند. مثلاً ممکن است دانش آموزی با هدف تحصیل در رشته پزشکی همین حالا رشته تحصیلی تجربی را انتخاب کند.
با این وجود ممکن است از نظر روحی و شخصیتی توان پذیرش شغلی مانند پزشکی را نداشته باشد. مثلاً ممکن است این فرد از نظر روحی برای ملاقاتهای پی در پی با بیماران توانایی کافی را ندارد. قطعاً انتخاب رشته نهم برای ادامه تحصیل تجربی در چنین فردی مناسب نیست.
توانمندی ذاتی یا اکتسابی است؟ چگونه توانمند شویم؟
در قدم نهایی باید سطح توانمندی افراد برای تحصیل در رشتهای خاص و قاعدتاً مشاغل وابسته به آن را ارزیابی کنیم. سوال بعدی این است که چگونه توانمند شویم؟
بخش بزرگی از توانمندی تحصیلی و شغلی ریشههای ذاتی و فطری دارد. اما بخشی از این توانمندیها کاملاً اکتسابی است. به این صورت که افراد با قرار گرفتن در شرایط مختلف و تجربیات گوناگون توانمندیهای لازم پذیرش یک شغل را کسب میکنند. با این وجود آیا میتوانیم بگوییم که حالا رشته را انتخاب کنیم و توانمندی را بعدا کسب خواهیم کرد؟
آنچه مسلم است، توانمندی افراد برای انتخاب رشته در همان سنین نوجوانی کاملاً ذاتی و یا اکتسابی دیده میشود. صرفاً نمیتوانیم به امید کسب توانمندی در آینده رشتهای را انتخاب کنیم که همین حالا قابلیت پذیرش مشاغل آن را نداریم. بنابراین توصیه شده است که با رویکرد توانمندی مشاغل مربوط به رشتههای درسی برای هدایت تحصیلی و گام نهادن در آینده اقدام کنید.
هدایت تحصیلی با در نظر گرفتن علاقه، استعداد و توانایی چگونه است؟
تا اینجای ماجرا با سه فاکتور کلیدی که همان علاقه، استعداد و توانایی است، روبهرو هستیم و سعی کردیم تا دورنمایی از هر سه فاکتور را مطرح کنیم. کارشناس در انتخاب رشته نهم حضوری نیز با در نظر گرفتن همین سه نکته پیشنهاد خود برای هدایت تحصیلی را مطرح میکند. اما این کار چگونه انجام میشود؟
- حالت اول؛ زمانی که تمامی فاکتورها همسو هستند:
حالت ایدهآلی را تجسم کنید که علایق، استعدادها و توانمندی دانش آموز همگی در امتداد هم قرار گرفته و حتی یکدیگر را تقویت میکنند. گویی تمامی شرایط فراهم است تا دانشآموز هدف ما بهترین انتخاب ممکن را داشته باشد. در چنین شرایطی ماجرا خیلی ساده است و این دانش آموز خوش شانس باید بدون در نظر گرفتن عوامل دیگر از قبیل معیارهای خانوادگی، جایگاههای شغلی، درآمدهای شغلی، تاثیرپذیری اجتماعی و… رشته هدف خود را انتخاب کند. از آنجا که همه چیز همسوی یکدیگر هستند، مسیر پیشرفت تحصیلی فراهم است و در آینده با فردی موفق در شغل و زندگی روبرو هستیم.
- حالت دوم؛ زمانیکه فاکتورها همسو نیستند:
در بسیاری از موارد فاکتورهای تعیین کننده علاقه، استعداد و توانایی دانشآموز همسو نیستند. مثلاً دانش آموز داستان ما استعداد خاصی در علایق خود ندارد و یا اینکه توانایی انجام مشاغل مربوط به یک رشته تحصیلی خاص را در خود نمیبیند.
به عنوان مثال شرایطی را تجسم کنید که دانش آموز علاقه خاصی به کارهای هنری نشان میدهد و در عین حال برای انجام چنین کارهایی سختکوش است؛ اما پیشرفتی در کار او وجود ندارد. به نوعی فرد مورد نظر عاری از هر نوع خلاقیت و یا توانایی ارائه مهارتی سطح بالاتر است. کاملاً مشخص است که فاکتورهای تعیین کننده این فرد همسو نیستند.
در شرایطی که فاکتورها همسو نیستند، توصیه میکنیم که علایق ثانویه را بررسی کنید. به هر حال نوجوانها دنیای پیچیده و تو در تویی دارند و ممکن است نسبت به چیزهایی متفاوت و متنوع علاقه داشته باشند. گاهی تمرکز بر علایق ثانویه زمینه پیدا شدن استعدادی شگرف است.
با این حال اگر دانشآموز همچنان بر علاقه اول متمرکز است، لازم است تا فاکتورهای کلیدی دیگری را مطرح کنیم. فاکتورهایی از قبیل زمینههای شغلی، آینده شغلی، درآمدها، زمینههای خانوادگی و… که قطعاً کمک مناسبی به بهترین انتخاب رشته نهم هستند.
بهترین مرکز انتخاب رشته نهم به دهم کدام است؟
بهترین مرکز برای انتخاب رشته سال نهم مرکز مشاوره تحصیلی و شغلی یاوران دانش است که زیرنظر استاد داود یاوری از سال 76 مشغول به فعالیت در زمینه انتخاب رشته دبیرستانی نیز (نهم به دهم)میباشد و در تمام این سالها این انتخاب رشته حساس را برای دانشآموزان در سراسر کشور انجام دادهاند و در این زمینه جز باتجربهترین و متخصصترینها هستند.
استاد یاوری جزء اولین افرادی در کشور بودهاند که از حساسیت این انتخاب رشته آگاه بودند و همیشه به خانوادهها برای جدیتر گرفتن آن و سعی و تلاش بیشتر برای کسب انتخابی مطلوب تاکید داشتهاند.
جمعبندی
انتخاب رشته نهم به دهم را جدی بگیرید. چرا که موفقیت تحصیلی و آینده شغلی دانش آموزان در همین نقطه عطف به ظاهر ساده تعیین خواهد شد. اما توصیه میکنیم که هرگز تحت تأثیر القائات محیطی و رفتارهای هیجانی جامعه برای انتخاب رشته دست به کار نشوید. به یاد داشته باشید که همه رشتههای تحصیلی خوب هستند و در صورت استعداد و سخت کوشی قطعاً نتایج مطلوب یک زندگی سازنده و هدفمند را به دنبال دارند.
بنابراین آگاهانه رشتههای تحصیلی را ارزیابی کنید و در این قضاوت خود، هنجارهای گاهاً غلط پیرامون خود را جدی نگیرید. برای کسب مشاوره جهت انتخاب رشته نهم حضوری نیز میتوانید از خدمات ما در گروه یاوران دانش بهرمند شوید.